Een extraparlementair kabinet is een kabinet dat niet op basis van een regeerakkoord met een meerderheid in de Tweede Kamer gevormd wordt. In plaats daarvan wordt er gewerkt met een regeringsprogramma, en is de steun van de Kamer per voorstel nodig.
Kenmerken van een extraparlementair kabinet:
- Geen regeerakkoord: Er is geen vastgelegd programma met concrete afspraken waaraan het kabinet zich moet houden.
- Lossere band met de Kamer: De Kamerfracties zijn niet gebonden aan het kabinet en kunnen per voorstel hun steun betuigen of onthouden.
- Meer flexibiliteit: Het kabinet is vrijer om te reageren op onvoorziene gebeurtenissen en nieuwe prioriteiten te stellen.
- Minder stabiliteit: Het kabinet is kwetsbaarder voor moties van wantrouwen, omdat er geen vaste meerderheid is.
Voorbeelden van extraparlementaire kabinetten in Nederland:
- Kabinet-Den Uyl (1973-1977): Dit kabinet bestond uit PvdA, D66 en PPR, en had een gedoogakkoord met de CHU.
- Kabinet-Lubbers III (1989-1994): Dit kabinet bestond uit CDA en VVD, en had een gedoogakkoord met D66.
De voordelen van een extraparlementair kabinet:
- Kan sneller gevormd worden: Het formatieproces is minder complex, omdat er geen regeerakkoord hoeft te worden onderhandeld.
- Kan meer pragmatisch zijn: Het kabinet is vrijer om te reageren op de actualiteit en oplossingen te zoeken die op dat moment haalbaar zijn.
- Kan meer draagvlak creëren: Door per voorstel te zoeken naar een meerderheid, kan het kabinet meer draagvlak creëren voor zijn beleid.
De nadelen van een extraparlementair kabinet:
- Minder stabiliteit: Het kabinet is kwetsbaarder voor moties van wantrouwen, omdat er geen vaste meerderheid is.
- Minder slagkracht: Het kan lastiger zijn om beleid te realiseren, omdat er per voorstel een meerderheid gevonden moet worden.
- Minder transparantie: Het is minder duidelijk waar het kabinet voor staat, omdat er geen regeerakkoord is.
Conclusie:
Een extraparlementair kabinet kan een oplossing zijn in situaties waarin het moeilijk is om een meerderheidskabinet te vormen. Het biedt meer flexibiliteit en kan sneller gevormd worden. Echter, het is ook minder stabiel en kan minder slagkracht hebben.