De slavenhandel, die eeuwenlang winstgevend was geweest voor Nederland, werd in 1814 verboden.

De afschaffing van de slavernij in Indië staat op naam van de politiek verantwoordelijke minister van Koloniën Jan Jacob Rochussen. Hij was van 1845 tot 1851 gouverneur-generaal in Nederlands-Indië geweest, daarna commissaris namens de koning bij de Nederlandsche Handelmaatschappij en was ook getrouwd geweest met een Creoolse vrouw. Ondanks zijn conservatieve inslag ziet hij de ontwikkeling van de ‘primitieve volkeren’ en de verspreiding van het christendom en de beschaving als belangrijke factoren voor een grote rol van Nederland in Indië. Ook de afschaffing van de slavernij past in dit ethische beleid. Strategisch gezien is het zeker een belangrijk moment; verschijnt in 1860 Max HavelaarEduard Douwes Dekkers aanklacht tegen de Nederlandse politiek.

Ruim een ​​halve eeuw later, in 1863, schafte Nederland ook de slavernij in de West-Indische koloniën af. Alleen al in Suriname werken zo’n 33.000 slaven op de plantages en op de Antillen zijn dat er zo’n 12.000. Nederland loopt niet voorop met afschaffing. Immers, volgens velen hier zouden de ongeschoolde slaven de vrijheid niet aankunnen. En, erger nog, de slavenhouders zouden lijden. Als Nederland de slavernij definitief afschaft, zal de staat ook de slavenhouders compenseren (niet de slaven). Bovendien zijn de tot slaaf gemaakte mensen nog niet vrij. Zij blijven verplicht om een ​​jaarcontract af te sluiten met een plantage-eigenaar voor tien jaar.